Klåre omgrep trengst i den politiske debatten

Jan Erik Grindheim svarer Morten Strøksnes.

Publisert: 29. oktober 2023

I det intervjuet journalist Morten Strøksnes hadde med Linn Herning, leiar i For Velferdsstaten, under tittelen «Ut og mate bendelorm» i Dag og Tid 15. september, vart det slumsa med omgrepa privatisering og konkurranseutsetjing og sett fram påstandar frå Herning om Høgre og Framstegspartiet som ikkje vart eller kan verte underbygde.

Slikt styrkjer ikkje debatten om velferdsstatens framtid, men verkar tvert om øydeleggjande. Strøksnes kallar mitt ynske om å få klarheit i dette for «rein skolastikk», kva no det tyder i denne saka. Men om eg skal forske på og forelese og formidle kunnskap om offentleg politikk og forvaltning på ein beint fram vitskapleg måte, må slike omgrep vere eintydige og ikkje til å misforstå.

Då er det ein klar skilnad på privatisering av offentlege tenester og at dei utsetjast for konkurranse. Det kan korkje Strøksnes eller Herning argumentere seg bort frå.

Sidan samtalen mellom Strøksnes og Herning handla om resultatet av kommunevalet, kan vi kanskje i denne samanheng støtte oss på bladet Kommunal Rapport og korleis Steen Arne Hansen heldt dei to omgrepa klårt frå kvarandre allereie for eit par tiår sidan:

«Konkurranseutsetting av en tjeneste betyr at en tjeneste som i dag utføres av kommunens egne ansatte, settes ut på offentlig anbud.
Målet med dette er å få utført tjenesten på rimeligste mulige måte, uten at kvaliteten skal bli dårligere enn den er i dag, heller tvert om. […] Privatisering av en tjeneste har en helt annen betydning. Ved privatisering overføres både finansieringen og ansvaret for tjenesten til private aktører. Dette fører til en avvikling av det offentlige ansvaret for en bestemt tjeneste eller virksomhet.»

Med andre ord tyder privatisering av offentlege tenester at private aktørar overtar produksjon, finansiering, ansvar og myndigheit for denne tenesta. Det skjer ikkje når me utset offentlege tenester for konkurranse.

Då er det framleis det offentlege, stat eller kommune, som står for finansiering, ansvar og myndigheit, medan produksjonen av tenesta kan utførast av kommersielle eller ideelle aktørar om det offentlege sjølve ikkje gjer dette.

Påstandane hjå Herning om at «privatisering er eit klondyke for velferdskonsern», som Strøksnes kallar sin replikk mot meg, fekk ikkje noko motspørsmål frå Strøksnes i det intervjuet som starta denne replikkvekslinga, og det saknar eg framleis.

Eg synest heller ikkje det driv velferdsstats- eller velferdssamfunnsdebatten framover når Strøksnes nyttar omgrep som «bendelorm» og «velferdsprofittørar» om dei som utfører offentlege tenester hjå private aktørar.

Synest dei tilsette i desse verksemdene at slike karakteristikkar av dei og deira innsats for å skape gode helse- og sosialtenester, trygge vilkår for born og unge, at det er heilt ok å verta stigmatisert på denne måten? Som bendelormar og profittørar?

Innlegget er på trykk i Dag og tid 27.10.2023.

Jan Erik Grindheim er professor ved Handelshøgskulen, Universitetet i Søraust-Noreg og tilknytt tankesmia Civita.